Việt Nam có nhiều cơ hội để nâng cao năng suất lao động
Năng suất lao động là yếu tố quyết định nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới, sự phát triển của chuỗi giá trị toàn cầu thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng của thị lao động, đòi hỏi lao động Việt Nam phải có kỹ năng nghề và năng lực làm việc để bắt kịp trình độ phát triển với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Để hiểu rõ hơn tầm quan trọng, thực trạng năng suất lao động của kinh tế Việt Nam hiện nay và các giải pháp cần thực hiện, Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Bích Lâm, chuyên gia kinh tế, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê xung quanh nội dung này.
Xin ông cho biết tầm quan trọng và thực trạng năng suất lao động của Việt Nam hiện nay trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới?
Trong tiến trình phát triển kinh tế xã hội, năng suất lao động là yếu tố quyết định để nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế. Cải thiện và thúc đẩy tăng năng suất lao động là vấn đề cốt lõi với kinh tế Việt Nam hiện nay, là con đường ngắn nhất để đưa nền kinh tế phát triển nhanh, bền vững, bắt kịp trình độ phát triển với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, cạnh tranh khốc liệt giữa các nền kinh tế, chỉ có nâng cao năng suất lao động mới có thể đứng vững và phát triển kinh tế đất nước nhanh và bền vững.
Nhìn lại giai đoạn 2016-2020, năng suất lao động bình quân hàng năm tăng 6,05%, cao hơn tốc độ tăng năng suất lao động bình quân hàng năm 4,53% của giai đoạn 2011-2015, vượt mục tiêu đề ra trong Nghị quyết số 05-NQ/TW, khóa XII là tốc độ tăng năng suất lao động bình quân hằng năm giai đoạn 2016-2020 cao hơn 5,5%.
Vào giai đoạn 2021-2025, trong 3 năm 2021-2023, tốc độ tăng năng suất lao động đều thấp hơn mục tiêu được Quốc hội thông qua hằng năm. Bình quân 3 năm 2021-2023, năng suất lao động tăng 4,3%/năm, thấp hơn 2,5 điểm phần trăm so với mục tiêu kế hoạch kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025 và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030. Để đạt mục tiêu năng suất lao động giai đoạn 2021-2025 tăng 6,5%, thì năng suất lao động hai năm 2024-2025 phải tăng 9,8%.
Năng suất lao động phản ánh hiệu quả sử dụng lao động tạo ra GDP. Kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng vào kinh tế toàn cầu đặt ra yêu cầu gì với thị trường lao động? Với thực trạng năng suất lao động Việt Nam hiện nay, ông đánh giá thế nào về khả năng thực hiện mục tiêu kế hoạch tăng năng suất lao động năm 2024?
Năng suất lao động là chỉ tiêu phái sinh, được tính gián tiếp và phụ thuộc khá nhiều vào kết quả đạt được của chỉ tiêu Tốc độ tăng tổng sản phẩm trong nước. Thực tế hiện nay, với quy trình và công nghệ sử dụng trong sản xuất kinh doanh của nền kinh tế còn lạc hậu; Chuyển dịch cơ cấu của toàn nền kinh tế và trong nội ngành công nghiệp chế biến chế tạo còn chậm; Lao động qua đào tạo có văn bằng chứng chỉ, có kỹ năng, tay nghề còn thấp.
Đặc biệt, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào kinh tế thế giới, sự phát triển của chuỗi giá trị toàn cầu thúc đẩy hội nhập quốc tế sâu rộng của thị trường lao động, đòi hỏi lao động Việt Nam phải có kỹ năng nghề và năng lực làm việc trong môi trường quốc tế.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam phải tuân thủ các tiêu chuẩn chung, bao gồm các tiêu chuẩn về lao động, về quản trị thị trường lao động hiện đại theo chuẩn mực quốc tế.
Hiện nay, hằng năm chúng ta đưa ra chỉ tiêu: “Tỷ lệ lao động qua đào tạo” bao gồm cả lao động tự đào tạo, tự nâng cao tay nghề, mà không có bằng cấp, chứng chỉ liệu có phù hợp không? Thống kê chỉ tiêu này nhằm mục đích gì? mang lại lợi ích gì cho các nhà quản lý?
Tôi cho rằng, chúng ta chỉ nên đặt mục tiêu và hằng năm đánh giá việc thực hiện mục tiêu bằng chỉ tiêu “Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp chứng chỉ”.
Theo ước tính, ngay cả khi tốc độ tăng GDP năm 2024 đạt 6% - 6,5% khi đó chỉ tiêu tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân năm 2024 vẫn khó đạt mục tiêu kế hoạch đã được Quốc hội thông qua tăng từ 4,8% - 5,3%.
Thưa ông, năng suất lao động của kinh tế Việt Nam còn thấp, nguyên nhân là do đâu?
Năng suất lao động của kinh tế Việt Nam thấp là do nguồn nhân lực còn nhiều bất cập, lao động trong khu vực nông nghiệp và khu vực phi chính thức chiếm tỷ trọng cao trong lực lượng lao động của toàn nền kinh tế, chưa đáp ứng yêu cầu nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Cùng với đó, cơ cấu lao động theo ngành kinh tế chưa hợp lý, tỷ lệ lao động qua đào tạo có văn bằng chứng chỉ ở mức thấp, cơ cấu đào tạo không hợp lý, thiếu lao động có tay nghề cao, cả bên cung và bên cầu chưa đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động hiện đại, linh hoạt, bền vững và hội nhập.
Không những thế, chúng ta chưa phát huy được vai trò chủ đạo của năng suất lao động nội ngành; năng suất lao động của khu vực doanh nghiệp thấp; ứng dụng công nghệ, kỹ thuật trong sản xuất kinh doanh còn hạn chế, máy móc, thiết bị và quy trình công nghệ còn lạc hậu.
Đặc biệt, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và toàn bộ hệ thống chính trị chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng của năng suất lao động, chưa khẩn trương xây dựng và triển khai Chiến lược quốc gia trung và dài hạn về nâng cao năng suất lao động với các chính sách và giải pháp đột phá.
Xin ông cho biết, thời gian qua, các địa phương trên cả nước đã triển khai thực hiện chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn và khu vực phi chính thức như thế nào?
Nhiều năm qua, các địa phương đã quan tâm triển khai chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn và khu vực phi chính thức. Tuy nhiên, việc đào tạo tràn lan, không định hướng, đào tạo cho đủ chỉ tiêu chứ không quan tâm đến chất lượng hay đầu ra cho học viên đã dẫn đến tình trạng lao động vừa thừa, vừa thiếu, tỷ lệ lao động được đào tạo đúng ngành nghề còn thấp.
Những bất cập này dẫn đến tình trạng lao động, nhất là lao động ở nông thôn được đào tạo nghề phù hợp, có việc làm còn thấp. Bên cạnh đó, nhiều lao động trẻ, lao động phổ thông không thiết tha với việc học nghề.
Vì vậy, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp chứng chỉ đạt thấp, không đạt mục tiêu đã được thông qua. Vấn đề lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ thấp; tỷ lệ lao động trong nông nghiệp và khu vực phi chính thức ở mức cao đang đặt ra áp lực lớn để tạo việc làm bền vững và tăng năng suất lao động của nền kinh tế.
Thưa ông, Chính phủ cần làm gì để nâng cao năng suất lao động của nền kinh tế nước ta phù hợp với những thay đổi của kinh tế thế giới?
Trước thực trạng năng suất lao động nước ta còn thấp, để từng bước rút ngắn khoảng cách về mức năng suất lao động với các nước trong khu vực và trên thế giới, tôi cho rằng, Chính phủ, các bộ, ngành cần triển khai một số nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm sau: Khẩn trương xây dựng và triển khai thực hiện Chiến lược quốc gia về nâng cao năng suất lao động Việt Nam. Định kỳ đánh giá, bổ sung, cập nhật Chiến lược này phù hợp với những thay đổi mau lẹ của kinh tế thế giới. Chủ động dự báo các biến cố, xu hướng thay đổi của kinh tế thế giới; nhận diện, đánh giá tác động của những cơ hội và thách thức đến từ các thay đổi này đối với kinh tế nước ta.
Cùng với đó, cạnh tranh lành mạnh trên tất cả các thị trường là nền tảng quan trọng để nâng cao năng suất lao động. Vì vậy, Chính phủ cần thực hiện cải cách và hoàn thiện thể chế nhanh hơn, hiệu quả hơn để khơi thông và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực của đất nước; đồng thời, đổi mới cơ chế giao nghiên cứu, quản lý, đánh giá các hoạt động hoạt động nghiên cứu và phát triển trong quá trình sản xuất, đảm bảo mức kinh phí 2% GDP hằng năm.
Chính phủ cần có giải pháp phù hợp đẩy nhanh tiến trình cơ cấu lại nền kinh tế, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, đặc biệt đối với ngành công nghiệp chế biến chế tạo để tạo dựng và phát triển các ngành công nghiệp mới, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của các ngành hiện có. Cơ cấu lại nền kinh tế phải phù hợp với xu hướng thay đổi của kinh tế thế giới. Cơ cấu lại từng ngành theo hướng phát huy lợi thế so sánh và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Mặt khác, Chính phủ cần khẩn trương xây dựng chiến lược, với các giải pháp toàn diện, đồng bộ, kế hoạch và lộ trình thực hiện chi tiết, cụ thể để tạo dựng và phát triển một số ngành, lĩnh vực sẽ đóng vai trò là động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế như: lĩnh vực công nghệ cao, chíp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; kinh tế tuần hoàn; năng lượng tái tạo.
Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội khẩn trương nghiên cứu xu hướng chuyển đổi nhu cầu lao động của thế giới và khu vực; xác định ngành, lĩnh vực ưu tiên phát triển trong những năm tới của toàn nền kinh tế, từng vùng, miền và địa phương.
Nâng cao năng suất lao động đang là thách thức đối với kinh tế Việt Nam. Hiện nay, Việt Nam có nhiều tiềm năng, dư địa và cơ hội để nâng cao năng suất lao động. Chính phủ cần đặc biệt quan tâm, xây dựng và khẩn trương triển khai hiệu quả các giải pháp nâng cao năng suất lao động của nền kinh tế trong thời gian tới.
Xin cảm ơn ông!
-
Sau khi tham vấn ý kiến của các bộ, ngành và địa phương, Bộ LĐTB&XH đề xuất Chính phủ ban hành nghị định điều chỉnh tăng lương tối thiểu vùng từ 1/7/2024, trùng với thời điểm tăng lương khu vực Nhà nước.
-
Dự kiến 3 mức điều chỉnh lương hưu từ ngày 01/7/2024
Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, dự kiến sẽ có 3 mức điều chỉnh lương hưu từ ngày 01/7/2024 cho 3 nhóm đối tượng khi cải cách tiền lương. -
Đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công
Trong 3 tháng đầu năm 2024, các bộ, ngành, địa phương đã giải ngân vốn đầu tư công được hơn 80.000 tỷ đồng và đạt tỷ lệ hơn 13,7%, để đạt được mục tiêu giải ngân 95% trong năm 2024 vẫn là một thách thức. Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương đã chia sẻ với báo giới về tình hình giải ngân vốn đầu tư công những tháng đầu năm 2024 và một số giải pháp trong thời gian tới. -
Đẩy mạnh phát triển du lịch bằng đường sắt
Năm vừa qua, ngành đường sắt đã thể hiện sự nỗ lực lớn để từng bước vượt qua khó khăn và có nhiều chuyển biến tích cực. Tiếp đà tăng trưởng năm 2023, để thu hút hành khách, đặc biệt là khách du lịch, ngành đường sắt đang cố gắng đổi mới bằng cách mở rộng các sản phẩm và đưa vào khai thác các tuyến đường mới. -
Từ ngày 15/6 thu phí dịch vụ lập hồ sơ ô tô miễn đăng kiểm lần đầu
Từ ngày 15/6, các xe ô tô được miễn kiểm định lần đầu phải chi trả phí dịch vụ lập hồ sơ cho trung tâm đăng kiểm, với mức giá 46.000 đồng/xe. -
Rà soát, đánh giá toàn diện các dự án BOT giao thông
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Giao thông vận tải rà soát, đánh giá toàn diện các dự án BOT giao thông. -
Mở rộng đoạn cao tốc TPHCM-Long Thành là cấp thiết
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh như vậy khi chủ trì cuộc họp nghe báo báo, cho ý kiến về phương án đầu tư mở rộng đoạn TPHCM-Long Thành thuộc Dự án đường bộ cao tốc TPHCM-Long Thành-Dầu Giây, sáng 3/5. -
Việt Nam có nhiều cơ hội để nâng cao năng suất lao động
Năng suất lao động là yếu tố quyết định nâng cao năng lực, sức cạnh tranh của nền kinh tế.
-
Rực rỡ cờ hoa chào mừng 49 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước
Những ngày này, các tuyến phố, khu dân cư tại các tỉnh, thành phố trên cả nước được trang hoàng rực rỡ cờ hoa chào mừng 49 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2024) và 138 năm Ngày Quốc tế Lao động (1/5/1886-1/5/2024). -
Xi măng Long Sơn xây dựng thương hiệu từ những giá trị vững bền
Đồng hành cùng phát triển, đồng hành cho những điều tốt đẹp hơn, thương hiệu Xi măng Long Sơn không chỉ được tạo dựng trên nền tảng dây chuyền công nghệ hiện đại, chất lượng sản phẩm và chất lượng môi trường mà còn là những đóng góp cho xã hội để hướng đến những giá trị vững bền. -
Sầm Sơn khai mạc du lịch quảng trường biển rực rỡ sắc màu
Tối 27/4, tại sân khấu Quảng trường biển TP Sầm Sơn, UBND tỉnh Thanh Hóa đã long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội du lịch biển 2024 và khánh thành Quảng trường biển trong không gian rực rỡ sắc màu. -
Cục Đường bộ Việt Nam sẽ kiểm tra, giám sát 14 trạm thu phí BOT
Mới đây, Cục Đường bộ Việt Nam (Bộ GTVT) đã ban hành kế hoạch kiểm tra, giám sát các trạm thu phí đường bộ trên hệ thống quốc lộ do cục quản lý. -
Cục Đường bộ yêu cầu không tăng giá vé xe khách dịp nghỉ lễ 30/4-1/5
Cục Đường bộ Việt Nam (Bộ GTVT) vừa có văn bản gửi Sở GTVT các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường các giải pháp phục vụ tốt nhu cầu đi lại của nhân dân, bảo đảm trật tự, ATGT trong dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5. -
Bộ Công Thương lấy ý kiến về cơ chế phát triển điện mặt trời mái nhà
Bộ Công Thương đang lấy ý kiến công khai đối với Dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu. -
Nghiên cứu phương án kết nối giao thông tổng thể khu vực sân bay Tân Sơn Nhất
Nhằm khai thác đồng bộ khi Nhà ga hành khách T3 và các dự án hạ tầng khác sắp hoàn thành, Sở Giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh đã có văn bản gửi các đơn vị liên quan về nghiên cứu phương án tổ chức, kết nối giao thông tổng thể tại khu vực sân bay Tân Sơn Nhất. -
Vận chuyển đường sắt 'chuyển mình' đáp ứng mùa cao điểm du lịch
Trong bối cảnh thiếu hụt máy bay khiến giá vé máy bay tăng cao, ngành đường sắt đang triển khai nhiều hình thức kinh doanh vận tải kết hợp khai thác dịch vụ du lịch, nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch của người dân trong dịp lễ 30/4 - 1/5 cũng như cao điểm Hè 2024. -
Sẽ có 6 trường hợp bị thu hồi GPLX từ ngày 1/6 tới
Liên quan đến việc cấp đổi, quản lý giấy phép lái xe… Thông tư 05/2024/TT-BGTVT (Thông tư 05) đã bổ sung thêm những trường hợp tài xế sẽ bị thu hồi giấy phép lái xe. -
Bộ Nội vụ tán thành đề xuất nghỉ 5 ngày liên tục dịp lễ 30/4 - 1/5
Ngày 5/4, Bộ Nội vụ đã gửi công văn trả lời về đề xuất hoán đổi ngày làm việc dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 mà Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội nêu ra.